Clonezilla: Ücretsiz ve Açık Kaynaklı Disk Klonlama ve Görüntüleme Aracı

Clonezilla, Steven Shiau tarafından geliştirilen, ücretsiz ve açık kaynaklı (GPL lisanslı) bir disk klonlama, disk görüntüleme ve sistem yedekleme yazılımıdır. Özellikle birden fazla bilgisayarı aynı anda kurmak (toplu dağıtım), sistem yükseltmeleri sırasında işletim sistemlerini taşımak veya tam sistem yedekleri almak için kullanılır. Canlı (Live) bir ortamdan (USB bellek, CD/DVD veya ağ üzerinden) çalışır ve hem tek bilgisayarlar hem de büyük ölçekli dağıtımlar için tasarlanmıştır.

Ne İşe Yarar?

Clonezilla’nın temel işlevi, bir sabit diskin veya bölümün tam bir kopyasını (klonunu) oluşturmak veya bu diskin bir disk görüntüsünü (image) almaktır. Bu sayede, işletim sistemleri, programlar ve tüm veriler başka bir diske aktarılabilir veya daha sonra geri yüklenebilir bir yedek olarak saklanabilir. Başlıca kullanım alanları şunlardır:

• Sistem Yedekleme ve Geri Yükleme: İşletim sisteminizin ve tüm kurulu uygulamalarınızın tam bir yedeğini (disk görüntüsü olarak) alabilirsiniz. Bu yedek, sisteminiz çöktüğünde veya ciddi bir sorun yaşadığınızda kolayca geri yüklenebilir.
• Disk Yükseltme/Taşıma: Eski, küçük bir sabit diskin (HDD) tüm içeriğini yeni, daha büyük veya daha hızlı bir diske (örneğin SSD’ye) aktarabilirsiniz. Bu sayede Windows’u yeniden kurmaya gerek kalmaz.
• Toplu Kurulum (Disk Dağıtımı): Özellikle okullar, kurumlar veya şirketler gibi ortamlarda, tek bir ana bilgisayarın tam olarak yapılandırılmış disk görüntüsünü alıp, aynı anda yüzlerce veya binlerce başka bilgisayara dağıtmak için kullanılır. Bu, büyük ölçekli kurulumlarda zaman ve iş gücü tasarrufu sağlar.
• Felaket Kurtarma: Sistem diskindeki bir hatadan sonra (donanım arızası, virüs saldırısı vb.) sistemi hızlı bir şekilde bilinen iyi bir duruma geri yüklemek için kullanılabilir.
• Bölüm Klonlama: Sadece belirli bir sabit disk bölümünü (örneğin sadece C sürücüsü) klonlayabilir veya yedekleyebilirsiniz.

Temel Özellikleri

Clonezilla’nın öne çıkan temel özellikleri şunlardır:

• Ücretsiz ve Açık Kaynak: Herhangi bir maliyet veya lisans ücreti olmadan kullanılabilir.
• Canlı Ortamdan Çalışma: Doğrudan bilgisayarın kendi işletim sisteminden değil, önyüklenebilir bir USB bellek veya CD/DVD’den (Linux tabanlı WinPE benzeri bir ortam) çalışır. Bu, sistem diskini bile klonlamanıza olanak tanır.
• Üç Sürüm:
  • Clonezilla Live: Tek bir bilgisayar için disk klonlama veya yedekleme için.
  • Clonezilla Lite Server: Küçük ölçekli toplu dağıtım için (10-40 bilgisayar aynı anda).
  • Clonezilla SE (Server Edition): Büyük ölçekli toplu dağıtım için (40+ bilgisayar aynı anda).
• Geniş Dosya Sistemi Desteği: FAT16, FAT32, NTFS, ext2, ext3, ext4, reiserfs, xfs, jfs, UFS, HFS+, VMFS gibi birçok popüler dosya sistemini destekler. Bu, Windows, Linux, macOS ve hatta ESXi sunucularından disk görüntüleri alabileceğiniz anlamına gelir.
• Akıllı Klonlama: Varsayılan olarak sadece diskteki kullanılan blokları kopyalar, bu da işlem süresini kısaltır ve disk görüntüsü boyutunu küçültür. Sektör sektöre (bit-for-bit) kopyalama seçeneği de mevcuttur.
• Büyük Disk Desteği: Terabaytlarca boyuta sahip diskleri destekler.
• Çeşitli Depolama Hedefleri: Disk görüntülerini yerel disklere, USB harici disklere, ağ paylaşımlarına (SMB/CIFS, NFS, SSH) veya WebDAV sunucularına kaydedebilir.
• Önyüklenebilir Klonlar: Klonlanan disklerin veya geri yüklenen sistemlerin önyüklenebilir olmasını sağlar.
• PXE Desteği: PXE (Preboot Execution Environment) desteği sayesinde ağ üzerinden önyükleme yaparak kurulum ve dağıtım yapabilir.
• Geniş Donanım Desteği: Çeşitli donanım bileşenleri (chipsetler, ağ kartları vb.) ile uyumludur.

Nasıl Çalışır?

Clonezilla, genellikle bir önyüklenebilir ortam aracılığıyla çalışır ve metin tabanlı bir arayüze sahiptir:

1. Clonezilla Live’ı İndirin: Clonezilla’nın resmi web sitesinden ISO dosyasını indirirsiniz.
2. Önyüklenebilir Ortam Oluşturma: İndirdiğiniz ISO dosyasını Rufus, UNetbootin gibi araçlarla bir USB belleğe yazarak veya bir CD/DVD’ye yakarak önyüklenebilir bir Clonezilla Live diski oluşturursunuz.
3. Bilgisayarı Başlatma: Klonlama veya yedekleme yapmak istediğiniz bilgisayarı oluşturduğunuz Clonezilla Live ortamından (USB/CD/DVD) önyüklersiniz. BIOS/UEFI ayarlarından önyükleme sırasını değiştirmeniz gerekebilir.
4. Dil ve Klavye Düzeni Seçimi: Clonezilla başladığında, size dil seçeneği ve klavye düzeni sorar.
5. İşlem Türünü Seçme:
   • device-image: Bir diskin veya bölümün görüntüsünü alıp kaydetmek veya geri yüklemek için.
   • device-device: Bir diski doğrudan başka bir diske klonlamak için (yeniden kurulum yapmadan).
   • remote-source: Ağ üzerinden bir görüntü sunucusuna bağlanmak için.
6. Kaynak ve Hedef Seçimi: Seçtiğiniz işleme göre, klonlanacak/yedeklenecek kaynak diski/bölümü ve görüntünün kaydedileceği/geri yükleneceği hedef diski/klasörü (yerel, harici USB, ağ konumu) seçersiniz.
7. Ayarları Onaylama: İşlem ayarlarını (örneğin sıkıştırma seviyesi, dosya sistemi kontrolü) onaylarsınız.
8. İşlemi Başlatma: Clonezilla, disk veya görüntüleme işlemini başlatır. Bu süreç, diskin boyutuna ve verinin miktarına bağlı olarak zaman alabilir.
9. İşlemi Tamamlama: İşlem tamamlandığında, bilgisayarı yeniden başlatabilir veya kapatabilirsiniz. Klonlama durumunda, yeni diskiniz önyüklenebilir hale gelir.

Fiyatlandırma

Clonezilla tamamen ücretsiz ve açık kaynaklı bir yazılımdır.

• Herhangi bir maliyet, abonelik veya gizli ücret gerektirmez.
• Geliştirilmesi, özgür yazılım topluluğu ve gönüllüler tarafından desteklenmektedir.

Desteklenen Platformlar

Clonezilla’nın kendisi Linux tabanlı bir canlı ortamdır, ancak desteklediği disk formatları ve işletim sistemleri geniş bir yelpazeyi kapsar:

• Çalışma Ortamı: Clonezilla Live, Linux çekirdeği üzerinde çalışan bir işletim sistemidir.
• Desteklediği Disk Formatları/İşletim Sistemleri:
  • Windows: FAT (12/16/32), NTFS
  • Linux: ext2, ext3, ext4, reiserfs, reiser4, xfs, jfs
  • macOS: HFS+
  • FreeBSD, NetBSD, OpenBSD: UFS
  • VMware ESXi: VMFS
• BIOS/UEFI Desteği: Hem geleneksel BIOS hem de modern UEFI tabanlı sistemleri önyükleyebilir ve bunlardan disk görüntüsü alabilir.
• MBR ve GPT Bölümleme Desteği: Hem MBR (Master Boot Record) hem de GPT (GUID Partition Table) disk bölümleme şemalarını destekler.

İncelemeler ve Genel Yorumlar

Clonezilla, özellikle teknik kullanıcılar, sistem yöneticileri ve toplu dağıtım ihtiyacı olan kuruluşlar arasında yüksek oranda saygı gören ve güvenilir bulunan bir araçtır.

• Artıları:

  • Ücretsiz ve Açık Kaynak: Maliyet avantajı ve güvenilirlik sağlar.
  • Etkili ve Hızlı: Sadece kullanılan alanları klonlayarak veya görüntüleyerek disk alanından ve zamandan tasarruf sağlar.
  • Geniş Dosya Sistemi Desteği: Çok sayıda işletim sistemi ve dosya sistemiyle uyumlu olması, onu çok yönlü hale getirir.
  • Toplu Dağıtım Yetenekleri: Özellikle Lite Server ve SE sürümleri, büyük ölçekli PC kurulumlarında inanılmaz verimlilik sağlar.
  • Güvenilir: Yıllardır kendini kanıtlamış, kararlı bir yazılımdır.
  • Düşük Kaynak Tüketimi: Minimalist arayüzü sayesinde düşük donanımlı sistemlerde bile çalışabilir.
  • Esnek Depolama Seçenekleri: Görüntüleri birçok farklı konuma kaydedebilir.

• Eksileri:

  • Grafik Arayüz Eksikliği: Tamamen metin tabanlı (command-line benzeri) bir arayüze sahip olması, yeni başlayanlar veya görsel arayüzlere alışkın kullanıcılar için göz korkutucu olabilir.
  • Kullanım Zorluğu (Yeni Başlayanlar İçin): Diğer “next-next-finish” tarzı ticari klonlama yazılımlarına göre daha fazla teknik bilgi ve dikkat gerektirir. Yanlış diskleri seçmek gibi hatalar veri kaybına yol açabilir.
  • Gerçek Zamanlı Klone Yok: İşletim sistemi çalışırken klonlama veya yedekleme yapamazsınız; her zaman canlı bir ortamdan önyüklemeniz gerekir.
  • Sadece İngilizce Arayüz: Temel arayüzde Türkçe dil desteği olmayabilir, ancak bu çok büyük bir engel değildir.

Genel Değerlendirme: Clonezilla, özellikle disk klonlama, sistem yedekleme ve toplu dağıtım ihtiyaçları olan teknik kullanıcılar ve IT profesyonelleri için mükemmel bir araçtır. Ücretsiz olması ve sunduğu kapsamlı özellikler, onu rakipsiz kılar. Eğer biraz teknik bilgiye sahipseniz ve güvenilir, etkili bir disk yönetimi çözümüne ihtiyacınız varsa, Clonezilla’yı öğrenmek kesinlikle buna değerdir. Ancak, tamamen yeni başlayanlar veya daha basit, grafik arayüzlü bir çözüm arayanlar için AOMEI Backupper, Macrium Reflect Free gibi alternatifler daha uygun olabilir.